Zapalenia płuc wywołane przez paciorkowce beta-hemolizujące, dawniej zwykle grupy A, a obecnie B, stanowią grupę o bardzo ciężkim przebiegu (9,23). Pierwotne zakażenia dotyczą w większości osób, które przebyły zapalenie wirusowe, szczególnie grypowe. W następstwie działania wirusów i bakterii dochodzi do poważnego uszkodzenia błony śluzowej tchawicy i oskrzeli. Niezależnie od ogniskowego obnażenia powierzchni, w następstwie martwicy nabłonka dochodzi do zapalenia błoni- cowatego i uszkodzenia ściany oskrzeli i oskrzelików. Morfologicznie obraz uszkodzenia obejmuje spektrum od zmian zrazikowych do zmian w obrębie całego płata płuca. Proces zapalny może zajmować zarówno przestrzeń powietrzną, jak i zrąb płuca, oraz dotyczyć obu płuc. Rozległy wysięk ropny z dużą liczbą bakterii niszczy strukturę zrębu, co sprawia, że w miąższu często obserwuje się ropnie, a niektórzy opisywali bardzo częste współistnienie ropniaka opłucnej.
Gronkowcowe zapalenie płuc może mieć swoje źródło w ogniskach pozapłucnych w wyniku bakteriemii rozwijającej się jako powikłanie zakażeń wirusowych. Te ostatnie obserwowane są szczególnie często w przebiegu pandemii grypy stając się przyczyną zgonów, zwłaszcza osób w podeszłym wieku ze zmianami w układzie krążenia (24,42). Duża część krwiopochodnych zapaleń gronkowcowych, których morfologicznym wykładnikiem są mnogie ropnie w płucach, bywa następstwem zmian ropnych skóry, długotrwałych wlewów dożylnych, zakażenia zespoleń naczyniowych zakładanych w celu hemodializy, czy wstrzykiwań dożylnych dokonywanych przez narkomanów. Zwykle zmniejszona odporność tych chorych sprawia, że szybko dochodzi w nich do rozległego wysięku ropnego, ruszczenia ścian drobnych oskrzelików i pęcherzyków płucnych. Po wydaleniu wysięku, bądź w następstwie ukształ-towania się w oskrzeliku układu rzekomo zastawkowego dochodzi do tworzenia cienkościennych jam (pneuimtocele), które mogą się powiększać tworząc pęcherze, które niekiedy pękają. Obraz tego typu obserwuje się zwłaszcza u dzieci około 5-7 dnia zapalenia, rzadziej natomiast u osób starszych (18,24,42).
Przebiegająca równolegle z toczącym się procesem ropnym organizacja (zapalenie wytwórcze) prowadzi do włóknienia miąższu, kształtując obraz płuca typu plaster miodu. Innym często obserwowanym powikłaniem jest ropniak opłucnej, połączony niekiedy z odmą. Śmiertelność w zapaleniach gronkowcowych jest bardzo wysoka i oceniana na około 25-3-0 %. Wynika to m.in. stąd, że duża liczba gronkowców, która jest przyczyną zakażeń, wywodzi się ze szczepów „szpitalnych” o złożonej antybiotykoopomości (24).
